IPA

INSTRUMENT PRETPRISTUPNE POMOĆI (IPA)

Instrument pretpristupne pomoći (Instrument for Pre-Accession Assistance - IPA) je novi finansijski instrument koji Evropska unija primjenjuje od 2007. godine prema zemljama Zapadnog Balkana i Turskoj. IPA u suštini predstavlja dio Paketa spoljnih odnosa Evropske unije, kreiran sa ciljem racionalizacije, pojednostavljenja procedura, unaprjeđenja koherentnosti i koordinacije EU aktivnosti prema zemljama potencijalnim kandidatima i kandidatima.

Uz pomoć IPA-e, cjelokupna pretpristupna pomoć stavlja se u jedinstveni okvir sa unificiranom regulativom kako za zemlje kandidate, tako i za zemlje potencijalne kandidate. IPA zamjenjuje predhodne programe pomoći kao što su: Phare, ISPA, SAPARD i CARDS.

Ciljevi programa IPA su pomoć državama kandidatima i potencijalnim kandidatima u:

- usklađivanju nacionalnog zakonodavstva i sprovođenju pravne tekovine EU
- pripremi za korištenje kohezionih fondova.

Takođe, IPA ima za cilj da se odgovornost sa EK postepeno prenese na upravu države korisnika tj. da se uspostavi decentralizovani sistem upravljanja (DIS) evropskim fondovima, što znači da svaka zemlja korisnica mora da uspostavi sopstvene institucije za upravljanje ovim fondovima.
Evropska komisija zahtijeva od zemalja kandidata za članstvo da preuzmu odgovornost za upravljanje pretpristupnim fondovima EU i da povećaju svoje vlasništvo nad procesom upravljanja fondovima, kako bi se postepeno osposobile za samostalno upravljanje fondovima, što je potrebno za pristupanje EU.

IPA I (2007 -2013)

Instrument finansijske pomoći (IPA) za budžetski period 2007 - 2013 kreiran je kroz dvije uredbe.
IPA I se sprovodi kroz 5 komponenti:

• Komponenta I (Pomoć u tranziciji i izgradnja institucija - takođe poznata kao Nacionalni program) koja je dostupna za zemlje kandidate i potencijalne kandidate;
• Komponenta II (Prekogranična saradnja) koja je dostupna za zemlje kandidate i potencijalne kandidate;
• Komponenta III (Regionalni razvoj) koja je dostupna samo za zemlje kandidate;
• Komponenta IV (Razvoj ljudskih resursa) koja je dostupna samo za zemlje kandidate;
• Komponenta V (Ruralni razvoj) koja je dostupna samo za zemlje kandidate.

IPA pomoć je izgrađena na brojnim strateškim dokumentima kao što su prioriteti Evropskog partnerstva i Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) koji se reflekuju u Višegodišnjem indikativnom planskom dokumentu (MIPD) i Višegodišnjem indikativnom finansijskom okviru (MIFF). Programe je usvojila Komisija nakon konsultacija sa zemljama korisnicama i drugim zainteresovanim stranama. Oni se sprovode na jedan od tri načina: centralizovanim, decentralizovanim i zajedničkim upravljanjem.

Komisija nadgleda implementaciju programa kroz svoje službe u Generalnom direktoratu za proširenje i u delegacijama Evropske unije u zemljama koje su u pitanju. Ustanovljen je monitoring sistem koji uključuje Zajedničke odbore za praćenje između Komisije i zemalja korisnica, gdje se o implementaciji programa za finansijsku pomoć raspravlja uz pomoć praćenja i izvještaja o evaluaciji i dogovaraju se korektivne aktivnosti kada je neophodno. Dalje praćenje se sprovodi na sektorskom i projektnom nivou.

IPA višekorisničke aktivnosti dopunjavaju i dodaju vrijednost podršci na osnovu nacionalnog IPA programa.

IPA II (2014 - 2020)

Kroz IPA IIu periodu 2014 -2020 podrška će biti usmjerena zemljama korisnicima na pet područja politike:

1. Reforme u procesu pripreme za članstvo u Uniji
2. Socio-ekonomski razvoj i regionalni razvoj
3. Zapošljavanje, socijalne politike, obrazovanje, promocija jednakosti polova i razvoj
4. Poljoprivreda i ruralni razvoj
5. Regionalna i teritorijalna saradnja

Kako bi sredstva opredijeljena posredstvom Ipe II bila dostupna državi korisnici, potrebno je da država sa Evropskom komisijom zaključi i ratifikuje Okvirni sporazum, koji se odnosi na cjelokupni sedmogodišnji period i definiše principe finansijske saradnje između države korisnice i Komisije.

IPA III (2021 - 2027)

Novi finansijski instrument IPA III odnosi se na period 2021-2027.

IPA III je treća generacija instrumenta pretpristupne pomoći Evropske unije zemljama Zapadnog Balkana i Turskoj.

 IPA III ce pružiti podršku državama korisnicama u sedmogodišnjem periodu 2021-2027 sa ukupnim budžetom od 14,2 milijarde eura, što je znatno veći iznos u poređenju sa IPA II i IPA I.

Evropska unija putem ovog instrumenta nastavlja finansijski podržavati pravne ekonomske i društvene reforme u zemljama kandidatkinjama i potencijalnim kandidatkinjama, osposobljavajući ih tako da ispune kriterije za članstvo u Uniji.

Pomoć u okviru instrumenta IPA III struktuisana je u pet prozora.

Pet komponenti (tematskih prozora) za indikativnu raspodjelu sredstava:

Tematski prozor 1

Vladavina prava, osnovna prava i demokratija;

Tematski prozor 2

Dobro upravljanje, usklađivanje sa pravnom tekovinom, strateško komuniciranje i dobrosusjedski odnosi;

Tematski prozor 3

Zelena agenda i održivo povezivanje;

Tematski prozor 4

Konkurentnost i inkluzivni rast;

Tematski prozor 5

Teritorijalna i prekogranična saradnja.

U svakom od prozora definisano je nekoliko tematskih prioriteta koji odražavaju različite djelove acquis-a i politika EU i jedinstveni su za sve zemlje korisnice IPA III instrumenta. 

PRAVNI OKVIR ZA IPA III

Finansijska podrška, koju pruža EU putem Instrumenta za pretpristupnu pomoć, tokom finansijskog perioda 2021-2027, uređena je nizom pravnih dokumenata:

• Uredba (EU) 2021/1529 o uspostavljanju Instrumenta za pretpristupnu pomoć (IPA III) usvojena 15. septembra 2021;
• Uredba (EU) 2021/947 („NDICI Uredba“), Poglavlje III Glava II, osim člana 28(1) te Uredbe, primenjuje se na IPA III Uredbu;
• Implementaciona Uredba Komisije (EU) 2021/2236 od 15. decembra 2021. o posebnim pravilima za sprovođenje Uredbe (EU) 2021/1529 Evropskog parlamenta i Savjeta o uspostavljanju Instrumenta za pretpristupnu pomoć (IPA III);
• Delegirana Uredba Komisije (EU) 2021/2128 od 1. oktobra 2021. kojom se dopunjuje Uredba (EU) 2021/1529 Evropskog parlamenta i Savjeta, u pogledu utvrđivanja određenih specifičnih ciljeva i tematskih prioriteta za pomoć u okviru Instrumenta za pretpristupnu pomoć (IPA III) (tekst od značaja za EEA);
• Okvirni finansijski sporazum o partnerstvu između Evropske komisije i Crne Gore o konkretnim aranžmanima za sprovođenje finansijske pomoći Unije Crnoj Gori u okviru Instrumenta za pretpristupnu pomoć (IPA III) i Zakona o ratifikaciji Okvirnog finansijskog sporazuma o partnerstvu potpisanog 10. oktobra 2022. godine (“ Službeni list Crne Gore – Međunarodni ugovori“ broj 6/2022 objavljen 21.10.2022).

IPA I

COUNCIL REGULATION (EC) No 1085/2006

COMMISSION REGULATION (EC) No 718/2007

ZAKON O RATIFIKACIJI OKVIRNOG SPORAZUMA IZME
U VLADE CRNE GORE I KOMISIJE EVROPSKIH ZAJEDNICA O PRAVILIMA ZA SARADNJU KOJA SE ODNOSE NA FINANSIJSKU POMOĆ EZ CRNOJ GORI U OKVIRU SPROVOĐENJA INSTRUMENTA PRETPRISTUPNE POMOĆI (IPA)

IPA II

COMMISSION IMPLEMENTING REGULATION (EU) No 447/2014

REGULATION (EU) No 236/2014 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL

REGULATION (EU) No 231/2014 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL

UKAZ O PROGLAŠENJU ZAKONA O POTVRĐIVANJU OKVIRNOG SPORAZUMA IZMEĐU CRNE GORE KOJU PREDSTAVLJA VLADA CRNE GORE I EVROPSKE KOMISIJE O PRAVILIMA ZA SPROVOĐENJE FINANSISKE POMOĆI UNIJE CRNOJ GORI U OKVIRU INSTRUMENATA PREDPRISTUPNE PODRŠKE (IPA 2)

IPA III

REGULATION (EU) 2021-1529 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL

REGULATION (EU) 2021-947 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL

COMMISSION IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2021-2236

COMMISSION DELEGATED REGULATION (EU) 2021-2128

UKAZ O PROGLASENJU ZAKONA O POTVRDJIVANJU OKVRINOG FINANSIJSKOG SPORAZUMA O PARTNERSTVU IZMEDJU EVROPSKE KOMISIJE I CG KOJU PREDSTAVLJA VLADA CG O MODELIMA SPROVODJENJA FINANSIJSKE PODRSKE EU (IPAIII)